Algemene beschouwingen Kadernota 2024-2027

Hieronder volgt de volledige versie van onze algemene beschouwingen Kadernota 2024-2027. In de raadsvergadering van 5 juli 2023 is een verkorte versie van deze algemene beschouwingen uitgesproken.

Algemene beschouwingen PvdA Zevenaar

Geachte voorzitter, collega’s, geïnteresseerden,

Vandaag behandelen we de kadernota 2024-2027. Vanmiddag hebben we de gelegenheid onze visie, koers en richting mee te geven aan dit college.

Om daar in 2024 een sluitende begroting van te maken met ruimte voor goed inhoudelijk en passend beleid, wat recht doet aan het coalitieakkoord en de ontwikkelingen om ons heen, wordt nog een enorme opgave. Het verschil met de jaarrekening kon niet groter zijn. Een storm heeft zich boven ons hoofd gevormd. Die storm is enorm gegroeid de afgelopen maanden, en hij blijft groeien. Door de oorlog in Oekraïne, de behoefte aan woningen, energietransitie, extreme inflatie, weerbarstige natuurverschijnselen, een nijpend te kort op de arbeidsmarkt, stikstofproblematiek, klimaat, en duurzaamheid. Er is zo ontzettend veel aan de hand en het heeft allemaal effect op ons als gemeente.  En het rijk? Die bedenkt plannen, legt nog meer taken bij de gemeente neer en zegt ondertussen: meer geld? Nee dat is er niet.

Het Rijk blijft vasthouden aan haar uitgangspunten. Als je dat lang genoeg volhoudt gaan alle gemeenten failliet. De situatie voor 2026, het ravijnjaar is bijna onvoorstelbaar. Dat er op de rem getrapt wordt vanuit het rijk is tegelijkertijd ook heel begrijpelijk. We hebben geen geldbomen die vanzelf de staatskas vullen. De onzekerheid van nieuw beleid, het overeind houden van bestaande voorzieningen, ergens gaat dat enorm pijn doen verwacht de PvdA. Wie kwetsbaar is, wordt dubbel zo hard geraakt. In deze tijd van onzekerheid en kwetsbaarheid hebben mensen behoefte aan zekerheid. Partij van de Arbeid streeft naar een samenleving waar we respectvol met elkaar omgaan, fatsoenlijk en solidair. We hebben de verantwoordelijkheid om daadkrachtig en vooruitstrevend te handelen om een andere wind te laten waaien, de storm af te laten zwakken en ruimte te creëren voor zonnestralen.

We kunnen ons echt niet alleen richten op het financiële component. Als je dat doet als gemeente raak je menselijkheid kwijt. De menselijke winst zie je niet altijd terug in de cijfers. En kwaliteit van leven kwantificeren in euro’s gaat ons ook echt veel te ver. Het beleid dat we opstellen en uitvoeren moet gedaan worden met oog voor de mens. De mens achter de uitkering, de mens achter de woningbehoefte, de mens achter de vergunningaanvraag, de mens achter de brief, de klacht, de vraag, het bericht op social media. Want dat zijn gewoon jou of mijn buren.

De PvdA wil vooral kijken naar de kansen. De kansen liggen in focus, in preventie, in investeren, in techniek en in het verhogen van onze inkomsten. Dat bovenop het feit dat veel inhoudelijke punten van ons coalitieakkoord reeds verwerkt zijn. Ze zijn gedaan, gepland of reeds in gang gezet.

Sociaal domein & armoedebeleid

De kosten van Jeugdzorg en WMO stijgen ook in onze gemeente. Daarmee komt het zorgen voor elkaar waar het nodig is onder enorme druk te staan. Kansen liggen in de koppeling van onderwijs en jeugdzorg. Er zit een gezamenlijke opgave van gemeente en onderwijs in de preventieve kansen die er liggen in bijvoorbeeld schoolmaatschappelijk werk. Het GALA, gezond en actief leven akkoord geeft richting aan hoe we de transitie vorm moeten geven vanuit een gezamenlijke opdracht. Het integrale zorgakkoord en GALA zetten in op preventie en het voorkomen van verdere verhoogde inzet en complexiteit van zorg. Daarmee houden we het betaalbaar en kunnen we zorg blijven bieden als het nodig is.

Daarbij hoort ook oog voor de wachtlijsten die we hebben. Door meer te werken vanuit vertrouwen naar de zorgvrager en de professionaliteit van de zorgverlener kunnen wachtlijsten teruggebracht worden. In een ideale wereld zijn er geen wachtlijsten meer en daar wil de PvdA naar streven.

In Zevenaar zitten minder mensen in de bijstand dan gemiddeld in Gelderland. Dat is een mooi gegeven. Tegelijkertijd is er een relatief grote  groep mensen die geïsoleerd leven en vereenzamen en vrij weinig sociale contacten hebben. Zij hebben een enorme afstand tot de samenleving en het hebben van perspectief op een betaalde baan. Op het moment dat de bestuurlijke opdracht aan onze social dienst weer besproken word volgend jaar willen wij extra aandacht voor deze groep en begeleiding met een meer structureel karakter. Natuurlijk zal dit geld kosten, het betekent een investering in een verbeterde levenskwaliteit en aansluiting op de maatschappij. Laten we ons verantwoordelijk voelen en voorkomen dat dit een vergeten groep wordt in onze gemeente. Armoede begint door alle lagen van de bevolking heen te sijpelen en wordt steeds zichtbaarder. Ook bij gezinnen waarvan beide ouders werken. Schulden en armoede staan het volwaardig meedoen in de samenleving in de weg en kinderen, die opgroeien in armoede, beginnen meteen op achterstand. Armoede tast je gevoel van vrijheid en bestaanszekerheid aan, terwijl juist die verworvenheden het fundament van onze samenleving zijn.

Klimaat

De weersextremen volgen elkaar steeds vaker en sneller op. Onze winters worden natter, en onze zomers worden droger. In het voorjaar hebben we nog nooit zo’n lange periode van regen gehad, en de droogte van de afgelopen weken was ook extreem. Al het opgebouwde water in de sloten is weer verdampt. Droogte en wateroverlast zijn twee kanten van dezelfde medaille. De grondwaterstand zakt en het is wachten op de eerste meldingen van scheuren en verzakkingen. Er zijn plannen op het aanpakken van de droogte. De weersveranderingen en de droogte zijn niet nieuw. Wat de PvdA mist zijn concrete acties en daadkracht. Hoe houden we het water vast dat wel valt?

Dienstbaarheid

De PvdA Zevenaar wil een dienstbare gemeente zijn. Goed communiceren, goede brieven, doen wat we beloven en niet controleren vanuit wantrouwen. We vertrouwen elkaar, en gaan uit van goede intenties. En geven die ruimte ook aan onze medewerkers om daarin hun eigen kompas te gebruiken om de menselijkheid van beleid en uitvoering altijd scherp voor ogen te houden.

Het controleren om te controleren, wil de PvdA mee stoppen. Want wat levert dat op behalve frustratie bij degene die gecontroleerd wordt en degene die moet controleren. Houdt voor ogen wat de bedoeling is van de controle, en vanuit die bedoeling moet je keuzes maken. Dat betekent soms ook dat we risico’s aangaan en accepteren. Altijd vanuit de bedoeling. De PvdA Zevenaar wil het “doen”, daadkracht en snelheid voorop stellen en niet het minimaliseren van de risico’s. Wat we doen, doen we goed en dat communiceren we in begrijpelijke heldere taal. Het begint vaak bij een vraag. Hoe beter wij de vraag begrijpen van onze inwoners, hoe duidelijker het antwoord.

Investeren

Met een weerstandsvermogen van 6 betekent dat Zevenaar uitstekend in staat is om risico’s te ondervangen. We hebben genoeg reserve opgebouwd. En omdat we geen spaarbank zijn kunnen we daar kansen mee creëren. De grootste kans om de transitie te bereiken is investeren. Het eenmalige geld dat we hebben investeren in structurele oplossingen. Investeren, investeren, investeren.

De opvatting van de econoom Keynes zei het al. Marktwerking is niet genoeg om de economie weer in balans te brengen. Wij, overheid, kunnen balans brengen. Afromen als het financieel goed gaat en investeren als het financieel slecht gaat.

Investeren is niet alleen slim vanuit economische modellen. Het past ook bij de solidaire gedachte van de PvdA dat je met investeren in plaats van bezuinigen menselijk leed kun voorkomen. En dat is wat ons betreft een heel belangrijk doel dat we nastreven. Voorkomen is beter dan genezen. Genezen betekent veel hoger menselijk leed en een veel hogere rekening.

Investeren in:

• Preventie
• Effectiviteit
• (werk)plezier

Investeren in preventie betekent een positieve invloed op de gezondheid en welzijn. Investeren in samenwerking, het terugdwingen van administratieve lasten en investeren in het vertrouwen in onze professionals binnen het sociaal domein. Investeren in de toegankelijkheid van zorg, duidelijkheid in het aanbod. Investeren in het verstevigen van ons netwerk met partners. Preventie door te investeren in wegenonderhoud om dure reparaties te voorkomen, investeren in bereikbaarheid. Preventie door te investeren in de relatie met onze inwoners en ondernemers. Kortom er zijn zoveel zaken die wij als gemeente doen waarbij voorkomen beter is dan genezen, dus investeren in preventie.

Ook moeten we investeren in effectiviteit. Elk proces dat we hebben moet helder, duidelijk en liefst geautomatiseerd ingericht zijn zodat iedereen weet wat we kunnen verwachten. Tijd en geld kun je maar 1 x inzetten. Dat moet je zo effectief mogelijk doen. Niet harder werken, maar slimmer en anders.

En ook investeren in plezier en dienstbaarheid. Werkplezier als werkgever en plezier als dienstverlener. Het is prettig samenwerken met de gemeente. Mensen zien ons als een meedenkende partner. We worden als dienstbaar ervaren. En werkplezier omdat onze medewerkers topprioriteit mogen zijn. Zij maken het verschil. Zij zijn het visitekaartje van de gemeente.

Woningbouw & Inkomstenverhoging

De woondeal die eind 2022 is geactualiseerd helpt ons met het bereiken van het doel om de woningbouw te versnellen en vooral betaalbare woningen toe te voegen. Daarnaast stelt de PvdA het belang van doorstroming op de woningmarkt voorop. Door doorstroom komen vaak woningen beschikbaar voor jongeren en gezinnen. Dat betekent ook dat bouwen voor 1 doelgroep, voordelen heeft voor meerdere doelgroepen. Daarbij hoort ook bouwen in kleine kernen en dorpen en het stimuleren van bijzondere initiatieven. Kerken worden omgebouwd van geloofshuis naar appartementen. Op deze manier blijven gelukkig blijven veel beeldbepalende gebouwen bestaan en krijgen een andere functie die voorzien in woningbehoefte.

Een bijkomend voordeel van het bouwen van huizen is het genereren van inkomsten. Het bouwen van nieuwe huizen verhoogt de OZB-opbrengst. Onze ambitie om meer woningen te laten bouwen, ook op grootschalige locaties zal, door het verhogen van de inkomsten kunnen helpen voorkomen dat we drastisch moeten gaan bezuinigen. Ook vinden we het bespreekbaar om andere inkomsten te verhogen. Met daarbij de kanttekening dat PvdA Zevenaar hier zeer terughoudend in zal zijn.

Naast inkomsten verhogen is het altijd goed om ook naar andere oplossingen te kijken. We hebben in het verleden gezien dat deze gemeente goed in staat is om incidentele middelen om te zetten naar structurele middelen. Of te gebruiken als dekking voor 3 jaar incidenteel en daarna te herzien. Financiële argumenten zijn onvoldoende als je deze afzet tegen de inhoudelijke voordelen. Technische oplossingen ben je verplicht om in te zetten. Het is al ingewikkeld genoeg. Geld is een middel om doelen te bereiken, geen doel op zich. Laten we de juiste dingen doen met het geld wat tot onze beschikking staat.

Samen 

In onze samenwerking als raad zie je ook verandering. Geen hele duidelijke scheidslijn in besluitvorming tussen coalitie en oppositie en het aantal hamerstukken is nog nooit zo groot geweest. We hebben goede commissieleden die we vertrouwen. We proberen met elkaar meer invulling te geven aan het samen doen. Vanuit coalitie en zeker ook vanuit oppositie. En tegelijkertijd zien we ook dat we elkaar soms niet voldoende ruimte gunnen. Ruimte om fouten te maken, ruimte om dingen anders te doen, niet gelijk in één keer goed, een andere mening te hebben.

Tot slot

Als het aan de PvdA ligt zal het weerbericht tijdens de begrotingsperiode als volgt zijn; naast onstuimige buien waar veel neerslag uit kan vallen en soms onweer ontstaat, zullen in de loop van het jaar opklaringen ontstaan met ruimte voor de zon. We investeren in maatregelen om schade van de storm te voorkomen en indien nodig te repareren en kijken uit naar de eerste zonnestralen.

Afrondend voorzitter, verwacht PvdA Zevenaar bij de behandeling van de begroting dat er iets valt te kiezen. Opties. Mogelijkheden. Scenario’s, groen en rode lijsten voor de oudgedienden onder ons. Die manier is zeer passend bij de manier waarop we het afgelopen jaar politiek hebben bedreven met elkaar. Wij wensen het college en de organisatie ruimte en creativiteit om de kansen te ontdekken die bijdragen aan een sociaal en toekomstbestendig beleid.